ตลาดเกษตรในญี่ปุ่นและไต้หวัน

Rebecca Wang（China Productivity Center Agricultural Innovation Department II ）

ในภาษาจีนมีประโยคที่ว่า คนให้ความสำคัญของการบริโภคอาหาร มนุษย์ ตั้งแต่เกิดจนตาย เราทุกคนต้องพึ่งพาอาหาร ดังประโยคในภาษาอังกฤษที่ว่า You are what you eat. อาหารที่เรากินเข้าไปจะส่งผลโดยตรงต่อร่างกาย การกินอาหารที่มีประโยชน์ มีคุณภาพ และมีความหมาย จึงเป็นเรื่องสำคัญในชีวิต

ตั้งแต่ช่วงทศวรรษ 1990 เป็นต้นมา เริ่มมีการรณรงค์เกี่ยวกับอาหารท้องถิ่น สะท้อนให้ถึงวิถีการเกษตรแบบดั้งเดิม วิธีการผลิตอาหารแบบดั้งเดิม และต้องการวิถีการเกษตรออแกนิค การเกษตรอย่างยั่งยืน (Masugata Toshiko, 2016)

กระแสการรณรงค์นี้เกิดจากหลายปัจจัย อาทิเช่น การใช้สารเคมีและปุ๋ยจำนวนมากในการเกษตรแบบดั้งเดิม ซึ่งส่งผลกระทบต่อดิน ความกังวลของผู้บริโภคเกี่ยวกับคุณค่าทางโภชนาการของอาหาร การสนับสนุนเกษตรกรและผู้ผลิตในท้องถิ่นให้ลดการปล่อยก๊าซคาร์บอน การผลิตอาหารออแกนิคที่ดีต่อสุขภาพ ลดการทำลายสิ่งแวดล้อม และส่งเสริมการใช้ที่ดินอย่างยั่งยืน รวมถึงการแสวงหาความยุติธรรมทางสังคมและสิ่งแวดล้อม

ผู้เขียนเคยทำงานเป็นพนักงานชั่วคราวที่ตลาดเกษตรออแกนิคของมหาวิทยาลัยจงชิง (National Chung Hsing University : NCHU) ระหว่างปี 2016-2018 โดยทำหน้าที่ประสานงานกับลูกค้า ช่วยเกษตรกรขายผลิตภัณฑ์เกษตรออแกนิค ขณะเดินทางไปโตเกียวในปี 2023 ได้ไปเยี่ยมชมตลาดเกษตรกรที่ Farmers Market @ UNU ในเมืองโตเกียว ตลาดเกษตรทั้งสองแห่งนี้เดินทางสะดวกและจัดขึ้นเป็นประจำทุกสัปดาห์ บทความนี้จะแนะนำและแชร์ประสบการณ์ที่ได้ประสบพบเจอจากตลาดที่มีเอกลักษณ์เฉพาะและการพัฒนาของตลาดท้องถิ่นทั้งสองแห่งนี้

ตลาดเกษตรออแกนิคของมหาวิทยาลัยจงชิง (NCHU Organic Farmers’ Market)

ตลาดเกษตรออแกนิคของมหาวิทยาลัยจงชิง ก่อตั้งขึ้นในเดือนกันยายนปี 2007 โดยมุ่งส่งเสริมการเกษตรออแกนิคและอาหารออแกนิค การก่อตั้งตลาดนี้ช่วยแก้ปัญหาความเชื่อถือในการเลือกซื้อผลิตภัณฑ์เกษตรออแกนิคของผู้บริโภค และยังเป็นแพลตฟอร์มการขายที่เชื่อถือได้ สำหรับเกษตรกรทั่วไต้หวันที่ปฏิบัติตามมาตรฐานออแกนิค ผลิตภัณฑ์ที่ขายในตลาดนี้ต้องผ่านการรับรองออแกนิคและจะมีการตรวจสอบสารพิษในผลิตภัณฑ์ (Pesticide Residue Tests) เป็นระยะๆ

มหาวิทยาลัยจงชิงเป็นมหาวิทยาลัยที่มีชื่อเสียงด้านการฝึกอบรมบุคลากรด้านการเกษตรของไต้หวัน ส่งเสริมการเกษตรอย่างยั่งยืนอย่างต่อเนื่อง เป็นเสมือนสะพานเชื่อมระหว่างผู้บริโภคกับผู้ผลิตออแกนิค ซึ่งผู้บริโภคเชื่อถือในตัวมหาวิทยาลัย

จากสถานีรถไฟไถจง เดินทางไปยังตลาดเกษตรออแกนิคที่ตั้งอยู่ภายในมหาวิทยาลัยจงชิงโดยรถบัส ใช้เวลาเพียง 13 นาที ตลาดเปิดให้บริการทุกวันเสาร์ ตั้งแต่เวลา 08:00 น. มีลูกค้าทุกช่วงอายุรวม ถึงคุณแม่ที่มาพร้อมกับลูกๆ คู่สมรส หรือแม้แต่กลุ่มนักศึกษามหาวิทยาลัยจงชิง

หากลูกค้าต้องการความรวดเร็ว สามารถสั่งซื้อผ่าน LINE สามารถประหยัดเวลาในการรอคิว ลูกค้าหลายคนซื้อสินค้าเป็นประจำและกลายเป็นเพื่อนกับเกษตรกรแล้ว เวลามาซื้อของมักจะพูดคุยและแลกเปลี่ยนข่าวสาร เป็นการสานความสัมพันธ์ที่อบอุ่นระหว่างผู้บริโภคและผู้ผลิต

ผู้บริโภคซื้อผักและผลไม้ออแกนิคจากเกษตรกร

ผลิตภัณฑ์ที่ขายในตลาด มีตั้งแต่ผักใบเขียวที่สดใหม่ ผลไม้ที่หวานตามฤดูกาล ไปจนถึงชาหรือกาแฟ รวมถึงไข่ออแกนิคที่ค่อนข้างหายาก ตลาดยังคงยึดมั่นในหลักการอนุรักษ์สิ่งแวดล้อม โดยสินค้าส่วนใหญ่จะขายแบบไม่บรรจุในบรรจุภัณฑ์ กระตุ้นให้ผู้บริโภคนำถุงช้อปปิ้งหรือถุงเก็บความเย็นของตัวเองมาใช้ นอกจากนี้ที่เคาน์เตอร์บริการยังมีถุงกระดาษที่ลูกค้าบริจาคไว้ ให้บริการแก่ผู้บริโภค เพื่อลดการใช้ถุงพลาสติกแบบใช้ครั้งเดียว

ตลาดเกษตรออแกนิคของมหาวิทยาลัยจงชิง จำหน่ายผักและผลไม้โดยไม่ใช้บรรจุภัณฑ์

นอกจากจะขายผลิตภัณฑ์เกษตรแล้ว ยังจัดกิจกรรมให้ความรู้ด้านอาหารและการเกษตรเป็นระยะๆ เช่น กิจกรรมอาหารและเกษตรสำหรับครอบครัว ทำความรู้จักกับผลิตภัณฑ์เกษตรออแกนิค และกิจกรรมเฉลิมฉลองในเทศกาลต่างๆ อาทิเช่น การแสดงสิงโตหรือการทายปริศนาในช่วงเทศกาลโคมไฟ เพื่อเสริมสร้างความสัมพันธ์ระหว่างเกษตรกรและผู้บริโภค ทำให้ผู้บริโภครู้สึกว่าได้รับการยอมรับเมื่อซื้อผลิตภัณฑ์เกษตรออแกนิค

การจัดวางแผงและโต๊ะในตลาด เป็นความร่วมมือของเกษตรกรและพนักงานชั่วคราวก่อนตลาดเปิด แผงที่ใหญ่กว่าจะต้องใช้คนสองคนยก ส่วนแผงที่เบากว่าสามารถยกได้คนเดียว หลังจากประกอบเสร็จแล้ว จะต้องใช้คนสี่คนในการยกโครงหลังคา การที่ทุกคนทำงานร่วมกันอย่างมืออาชีพ จึงทำให้สามารถจัดเตรียมสภาพแวดล้อมที่เหมาะสมรองรับผู้บริโภคก่อนตลาดจะเปิดทำการได้

Farmers Market @ UNU

Farmer Market @ UNU ก่อตั้งขึ้นในเดือนกันยายนปี 2009 และเปิดให้บริการทุกสุดสัปดาห์ตั้งแต่เวลา 10:00 ถึง 16:00 น. เป็นหนึ่งในตลาดที่ทำการยาวนานที่สุด มีจำนวนผู้เยี่ยมชมมากที่สุดในเมืองโตเกียว ตั้งอยู่ที่ศูนย์กลางแฟชั่นของโตเกียว Aoyama ตลาดนี้จะเปิดขายที่หน้ามหาวิทยาลัยสหประชาชาติ (United Nations University) ในทุกๆ วันหยุดสุดสัปดาห์ โดยยึดถือแนวคิด You are what you eat ให้ความสำคัญกับการพูดคุยแบบตัวต่อตัวระหว่างผู้ผลิตและผู้บริโภค นอกจากการดูแลสุขภาพแล้ว ยังส่งเสริมให้ผู้บริโภคตระหนักรู้ถึงความยั่งยืนของสิ่งแวดล้อม

Farmers Market @ UNU จำหน่ายผลไม้ส้มต่างๆ แบบไม่บรรจุภัณฑ์

เดินจากสถานี Shibuya ไปยัง Farmers Market@UNUใช้เวลาเพียง 10 นาที ภายในตลาดมีผลิตภัณฑ์เกษตรออแกนิคและผลิตภัณฑ์ในท้องถิ่นของญี่ปุ่นขาย เน้นขายอาหารท้องถิ่นตามฤดูกาล นอกจากจะมีผลิตภัณฑ์เกษตรสดใหม่แล้ว ตลาดยังมีสินค้าประเภท แยม ขนมปัง เครื่องเทศ ดอกไม้ ของสะสม และตะกร้าหวายทำมือ จำหน่ายอีกด้วย

สามารถดูรายชื่อเกษตรกรที่จะขายสินค้าในช่วงวันหยุดสุดสัปดาห์ ภายในเว็บไซต์ยังมีลิงก์เว็บไซต์ของเกษตรกร ภายในตลาดยังมีรถขายอาหารที่จัดเตรียมเบอร์เกอร์ ข้าวแกง ราเม็ง มังสวิรัติ กาแฟที่คั่วเอง และน้ำมะนาวออแกนิค เพื่อให้ลูกค้าได้พักผ่อนและเพลิดเพลินกับอาหารสุขภาพแสนอร่อย

ตลาดมีจำหน่ายดอกไม้สดด้วย

เพียงแค่เดินชมไม่นาน ก็จะสัมผัสได้ถึงความอบอุ่นและความกระตือรือร้นของเกษตรกรที่ทักทายด้วยความเป็นมิตรและสามารถสื่อสารด้วยภาษาอังกฤษพื้นฐานได้ หนึ่งในบูธที่น่าสนใจ คือ Matsuzawa Farm (Takahashi Office) ซึ่งตั้งอยู่ที่Nisatoyutaka, เมือง Azumino จังหวัด Nagano ขายผลิตภัณฑ์ที่ทำจากแอปเปิ้ล เช่น น้ำแอปเปิ้ลและแยมแอปเปิ้ล บูธนี้มีป้ายราคาที่ชัดเจนและภาพที่น่าดึงดูด

เมื่อสอบถามเกี่ยวกับรสชาติของแยม เจ้าของบูธก็ให้โอกาสทดลองชิม นอกจากแยมแอปเปิ้ลหลากหลายชนิดแล้ว ยังมีแยมแอปเปิ้ลที่เติมแครอทและแยมแอปเปิ้ลคาราเมลที่มีรสขมเล็กน้อย เหมาะสำหรับผู้ใหญ่ ในที่สุดก็ซื้อแยมมันเทศหวานแอปเปิ้ลในราคา 500 เยนเป็นของที่ระลึกจากการเดินชม Farmers Market @ UNU

บูธ Bōzawa Farm มีแยมแอปเปิ้ลและน้ำแอปเปิ้ลหลายรสชาติ

ผักใบเขียวที่บรรจุจัดวางเรียบร้อย

ในวันนั้นได้สังเกตเห็นว่าผลิตผลทางการเกษตรประเภทผลไม้ส่วนใหญ่ขายแบบเปลือยเปล่า แต่ผักใบส่วนใหญ่มักถูกบรรจุในถุงพลาสติก ลูกค้าส่วนใหญ่ที่มาเยี่ยมชมเป็นคนหนุ่มสาว ซึ่งอาจเกี่ยวข้องกับการที่สถานที่นั้นเป็นศูนย์กลางของแฟชั่นของญี่ปุ่น นอกจากแผงลอยที่สว่างและสะอาด ตลาดยังได้ร่วมมือกับ ENWA โดยผู้อำนวยการฝ่ายศิลป์ ENWA ได้ออกแบบงานศิลปะใหม่ๆ ทุกสัปดาห์ จะเห็นได้ว่าผ้าที่ยืดหยุ่น ทำให้ตลาดดูมีชีวิตชีวา เพิ่มสีสัน สวยงาม และสดใสให้กับตลาด

ผลงานศิลปะจาก ENWA

บทสรุป

ในไต้หวัน มีกฎระเบียบที่เข้มงวด ผลิตภัณฑ์เกษตรออร์แกนิก ต้องผ่านการตรวจสอบจากหน่วยงานรับรอง ตลาดเกษตรออแกนิคของมหาวิทยาลัยจงชิง ส่งเสริมการเกษตรออแกนิคและการรับประทานอาหารออแกนิค เกษตรกรทุกคนต้องแสดงใบรับรองออแกนิคและให้ความร่วมมือในการตรวจสอบสารพิษในทุกสัปดาห์ เพื่อให้ผู้บริโภคมั่นใจที่จะซื้อสินค้า เนื่องจากขายเฉพาะผลิตภัณฑ์เกษตรออแกนิคและผลิตภัณฑ์แปรรูป ถึงแม้ว่าจะไม่สามารถปรุงอาหารขายในตลาดได้ แต่ก็มีการจัดกิจกรรมให้ความรู้เกี่ยวกับการปรุงอาหารใ

Farmers Market @ UNU แม้จะไม่ได้ระบุว่าผลิตภัณฑ์ที่ขายเป็นออแกนิคทั้งหมด แต่มีการระบุวิธีการปลูก การใช้ปุ๋ย และวิธีการจัดการกับศัตรูพืชอย่างชัดเจนบนเว็บไซต์ โปร่งใส เป็นศูนย์กลางให้ผู้บริโภคสามารถซื้อสินค้าจากเกษตรกรโดยตรงและตระหนักถึงความสำคัญของผลิตภัณฑ์เกษตรและสุขภาพ นอกจากนี้ยังมีรถขายอาหาร เบอร์เกอร์ และกาแฟ ซึ่งช่วยให้ผู้บริโภคมีโอกาสพักผ่อนและพูดคุยกับผู้ผลิต

อุตสาหกรรมและโลกาภิวัตน์ การใช้ปุ๋ยและสารเคมีจำนวนมากส่งผลให้ทรัพยากรดินเสื่อมโทรม ระยะทางการขนส่งที่เพิ่มขึ้นส่งผลต่อการปล่อยคาร์บอน ปัจจุบันผู้บริโภคให้ความสำคัญกับความปลอดภัยของอาหารมากขึ้น (Toshiko Masugata,, 2016) กระแสการรับประทานอาหารท้องถิ่นสะท้อนให้เห็นถึงความต้องการของผู้บริโภคผลิตภัณฑ์และการบริโภคที่เปลี่ยนแปลงไป รวมถึงการส่งเสริมระบบเกษตรที่ยั่งยืนและเป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม ซึ่งเป็นประโยชน์ต่อสุขภาพของผู้คน เศรษฐกิจในท้องถิ่น และการพัฒนาที่ยั่งยืนต่อระบบนิเวศโลก

การซื้อผลิตภัณฑ์เกษตรจากเกษตรกรผ่านตลาดเกษตรโดยตร การส่งเสริมเกษตรออแกนิค การรับประทานอาหารท้องถิ่น การศึกษาเกี่ยวกับอาหาร และนโยบายเกษตรของรัฐบาล ช่วยให้ผู้คนเข้าใจเรียนรู้ถึงความสำคัญของอาหารที่บริโภค ดินที่เพาะปลูก สามารถช่วยเกษตรกรปัญหาที่ประสบพบเจอในปัจจุบัน ปรับเปลี่ยนรูปแบบการเกษตรใหม่

ดังนั้น หากมีโอกาสไปเยี่ยมชมตลาดเกษตรกร อย่าลืมเดินไปที่บูธและพูดคุยกับเกษตรกร เพื่อเรียนรู้เกี่ยวกับวิธีการผลิต และสนับสนุนด้วยการซื้อผลิตภัณฑ์เกษตรที่สดใหม่และดีต่อสุขภาพเหล่านี้